Mężczyźni ubierają się tu podobnie jak Hindusi – noszą longi. Rodzaj długiej ”spódnicy” zamotywanej wokół pasa.

Kobiety noszą podobne długie spódnice, tylko w innych kolorach, no i inaczej je upinają.

Gdy po raz pierwszy ktoś na mnie cmoka, specjalnie się odwracam plecami myśląc co to za chamstwo. Później okazuje się, że jest to ogólnie przyjęty sposób by zwrócić czyjąś uwagę. Każdy tu cmoka na kelnera. Jakoś nie mogę się do tego przemóc 🙂 Czasem, gdy próbuję zwrócić czyjąś uwagę i macham i wołam hello, ktoś z miejscowych się śmieje i cmoka w moim imieniu:)

Buddyści, tak jak Hindusi, Shikowie i Muzułumanie (z większych religii, pewnie z wielu innych też) zdejmują buty przed wejściem do swoich świątyń. Skarpetki często też są zakazane, tak jak krótkie szorty i topy.

Kobiety nie mogą dotykać mnichów – nawet jeśli to tylko mali chłopcy.

Ludzie noszą tu swoje tradycyjne stroje. Zarówno kobiety jak i mężczyźni noszą longi. Nawet nastolatki rzadko kiedy noszą się po zachodniemu. I bardzo mi się to podoba 🙂

Tanaka. Pasta nakładana na twarz. Uciera się kawałek drewna (kilka rodzajów drzew się do tego nadaje) z wodą. Często do ucierania tanaki służy wieczko od puszki z farbą. Pasta działa jak krem z filtrem słonecznym i podobno dobrze robi skórze. I według miejscowych wygląda się szczególnie pięknie. Nakładam więc często 🙂

No i piją chai 🙂

 

 

Ostatnie dwa dni w Myanmar spędzam w Yangon. Dojeżdżam tu wcześnie rano nocnym autobusem z Nyaungshwe. Trochę odpoczywam w hostelu. Jem pyszny lunch/obiad w ulicznej restauracji. Potem z dziewczyną z hostelu idziemy do parku przy jeziorze Kan Daw Gyi. Oglądamy zachód słońca ze świątynią Shwe Dagon w tle.

Drugiego dnia spacerujemy po mieście a potem płyniemy promem na drugą stronę rzeki do Dala. Tam dogadujemy się z rowerowym rikszarzem co do ceny za kurs po wsi. Potem większość trasy ja pedałuję co wzbudza ciekawość i śmiech miejscowych. Jechanie rowerem rikszą nie jest tak łatwe, bo ściąga na stronę gdzie są siedzenia dla pasażerów, no i zdecydowanie trudno jest ruszyć z miejsca z ciężarem dwóch osób. Wybieramy się na miejscowy bazarek, gdzie koleżanka kupuje sobie longi, a ja też ale męski design. Rikszarz mówi, że jak będę tu je nosić to ludzie pomyślą, że jestem facetem. Postanawiam więc nie szokować ludzi i nosić to w domu – nikt się nie pozna, że to męska spódnica 🙂

Kupuję dwa losy na loterię i ku mojemu wielkiemu rozczarowaniu nie wygrywam kompletu garnków. Na koniec rikszarz strzela focha, bo nikt z nas nie sprawdził czasu trwania wycieczki i nie chcemy mu zapłacić dwa razy tyle co było ustalone.

W drodze na lotnisko utykam w wielkim korku. W Yangon moto taxi są zakazane, zostają tylko normalne taksówki, które tkwią w korkach.

 

 

 

 

W Nyaungshwe postanawiam się relaksować. Jednego dnia pływamy łodzią. Oglądamy pływające ogrody warzywne, domy na palach na wodzie i rybaków. Zwiedzamy Hpaung Daw U Pagoda, gdzie jest 5 posążków Buddy. Dziś trudno byłoby je rozpoznać, bo wierni przy wejściu kupują cieniutki arkusiki złota i oblepiają nimi posągi, aż wyglądają jak dwie zlepione ze sobą kulki. Kobiety nie mogą podchodzić do posągów.

W klasztorze Nga Phe Kyaung jest mnóstwo kotów, które są karmione i zaopiekowane przez zakonników. Podobno niektóre koty potrafią robić jakieś sztuczki ale nic takiego nie widziałam.

Kolejnego dnia żegnam się z francuska parą i przez pół dnia delektują się książkę, a potem wypożyczam rower i jeżdżę po okolicy.

Przez jezioro wiedzie popularny szlak transportowy. Wokół jeziora są wzgórza, ale widoczność jest dość słaba. Pewnie to wynik spalin z silników łodzi i dymu z wypalanych traw. O zanieczyszczeniu świadczy też ogromna ilość wodorostów w jeziorze. Miejscowi wybierają je, by oczyścić szlak a może też i jako karmę dla zwierząt.

 

 

 

Wyruszamy rano. Mam szczęście bo jestem w trzyosobowej grupie z parą z Francji. Nasza przewodniczka to młoda dziewczyna z górskiej wioski. Ma 23 lata. Mama jej powiedziała, by nie wychodziła za mąż przed trzydziestką. A ona sama mówi, że jest wolna w porównaniu do zamężnych koleżanek, co to głównie mają siedzieć w domu i gotować.

Trasa wiedzie przez wzgórza, pola, wsie, lasy. Obserwujemy ludzi sadzących imbir, przechodzimy przez pola zebranych już papryczek chilli. W niektórych miejscach płoną trawy i czasem też drzewa. Po drodze zachowujemy się jak szarańcza obżerając z krzewów coś co wygląda jak malino – jeżyna, tylko że w pomarańczowym kolorze. Przewodniczka mówi, że przygotowują tereny do następnego sezonu. A ja myślę o ptakach i mniejszych zwierzątkach, które giną w ogniu. Wyschnięta ziemia ma kolor czerwony.

 

Pierwszą noc spędzamy we wsi. Francuzi dają dzieciom kolorowe balony i rozgrywa się szalony mecz. Jak wszystkie balony popękają jeden z chłopaczków przynosi piłkę do nogi. Jest to przekomiczne przedstawienie. Jeden z miejscowych zawodników – kilkuletni chłopiec próbuje grać w butach o wiele rozmiarów za dużych. Za każdym razem gdy kopie piłkę but wylatuje w powietrze 🙂 Francuz i Argentyńczyk grają z całą bandą małych miejscowych zawodników a potem oglądają sobie nogi dziesiątki razy kopnięte przez zdeterminowanych małych zawodników. Jakaś kobieta z latarką w ręku przebiega przez stadion w takcie meczu w drodze do sławojki 🙂

We wsi jest studnia. Mieszkańcy biorą prysznic polewając się wodą z wiadra. Miejscowe kobiety mają technikę mycia się w longi, tak że mogą się bez skrępowania myć w miejscu publicznym. Ja nie mam longi, a poza tym pewnie by mi spadło:) Więc przez 3 dni się nie myję – raz pływam w rzece 🙂

Drugą noc spędzamy w klasztorze w Htee Thein. Pełno tu małych mnichów. Patrzę na nich i zastanawiam się czy nie płaczą za swoimi rodzicami. W klasztorze zwykle spędzają 2-3 lata. Potem jeśli chcą mogą zostać na stałe, lub wrócić do domu. Bardzo mi się podoba wszystko poza kilkoma osobami z innych grup trekkingowych, bo wszyscy spotykamy się w tym samym miejscu na spanie. Picie piwa i palenie papierosów na terenie klasztoru, przezroczyste albo ledwo zakrywające tyłek ubrania. Robienie puci puci małym mnichom. Szok.

Każdego dnia idziemy około 6 godzin. Gramy w gry słowne, poznajemy się lepiej i śmiejemy tak, że na koniec najbardziej bolą mnie mięśnie brzucha 🙂

Ostatniego dnia po lunchu pakujemy się na łódkę, która przewozi nas przez jezioro Inle do miejscowości Nyaungshwe. Przy pożegnaniu nasza przewodniczka płacze i ucieka. Mi też chce się płakać. Super spędziłam czas.

 

 

Do Kalaw dojeżdżam nocnym autobusem z Mandalay. Pracownica linii zapomniała mnie obudzić i wysiadam, razem z parą z Francji około 15 km dalej. Prosimy o darmowy dowóz, skoro autobus nie zawróci by nas tam dowieźć. Pracownica jest trochę spanikowana, bo będzie musiała zapłacić z własnej kieszeni. Organizuje nam dwie moto taxi i w 3 osoby z bagażami się jakoś upychamy. Kalaw jest położone na wysokości 1320 mnpm. Jest po trzeciej w nocy. Na motorze jest bardzo zimno. Taksówki dowożą nas do gusthouse a kierowcy mimo że za kurs mieli zapłacone próbują nas skłonić byśmy im coś dopłacili, ale się nie uginamy. Rano organizuję sobie trekking z lokalnym przewodnikiem, na najbliższe trzy dni. Potem trochę odsypiam nocną podróż autobusem a trochę szwendam się po miasteczku.

 

Do Mandalay dojeżdżam pociągiem z Bagan. Standardowo trzęsie bardzo. Gdy robię zdjęcia przez szybę w pierwszym wagonie maszynista wpuszcza mnie do swojej kabiny:)

Mandalay trochę mnie rozczarowało, bo to średniej urody miasto. Idę na spacer wokół terenu otoczonego fosą, na którym znajduje się pałac. Nie wchodzę jednak do środka. Cena, a przede wszystkich okoliczności odbudowy odstraszają. Rok 1996 miał być według władz kraju rokiem promocji turystyki. Ponad 10 tysięcy osób zostało zmuszonych do odbudowy różnych obiektów na terenie kraju. Organizacje międzynarodowe odradzały podróże w tym okresie na znak protestu wobec władz. Protest odniósł sukces i liczba turystów w tamtym roku gwałtownie spadła.

Wchodzę na Mandalay Hill, wzgórze, gdzie jest kilka świątyń, a ze szczytu można podziwiać panoramę miasta. Uliczne restauracje serwują tu najlepsze jedzenie jakie do tej pory jadłam w Mynmar.

Z parą poznanych Francuzów jedziemy do Sagaing. Początkowo miałam zamiar zostać tam na noc, ale to po prostu kolejne miasteczko z dużą liczbą świątyń. Z jednej z nich, na wzgórzu oglądam panoramę miasta. Stamtąd jedziemy do Amarapury. Idziemy wzdłuż rzeki przez wioskę, w której ludzie trudnią się tkactwem i farbowaniem nici. Mijamy fermę kaczek. Jest ich tu wiele, ale nie jest to obóz koncentracyjny. Są w zagrodzie, ale na wolnym wybiegu. Obok jest kacze przedszkole, a nawet żłobek. Mężczyzna tnie dla nich jakieś zielsko i pozwala mi rzucać małym kaczuszkom. Jakiś czas później dorosłe osobniki pójdą zażywać kąpieli w rzece.

Kawałek dalej jest U Bein’s Bridge. Najdłuższy – 1.2 km drewniany – tekowy most na świecie. Ma ponad 200 lat i jest obecnie atrakcją turystyczną.

 

Do Bagan dojeżdżam nocnym pociągiem z Yangon. Mam szczęście, bo pomimo że zjawiam się na dworcu przed odjazdem pociągu udaje mi się kupić bilet na miejsce do spania (alternatywą jest druga klasa – drewniane ławki). Pociąg jedzie 18 godzin. Strasznie trzęsie. Albo jak na łodzi na falach z jednej strony na drugą, albo jak w czasie jazdy konnej – w górę i w dół. Najczęściej jest tylko jeden tor, więc na niektórych stacjach są „mijanki”, gdzie na krótkim odcinku są dwa tory i czekamy na nadjeżdżający z przeciwka pociąg. Mam górne łóżko i dobrze, że jest mała barierka, bo inaczej bym spadła – tak trzęsie i rzuca. Rano widzę, że wzdłuż torów w wielu miejscach czekają dzieci. Wioski najczęściej są gdzieś dalej i te dzieci czekają na jakichś pustkowiach. Machają do podróżnych i widzę, że część osób rzuca im jakieś jedzenie lub pieniądze. Zastanawiam się, czy te dzieci czekają tam, bo są bardzo biedne, czy dlatego, że podróżni coś im rzucają. Ja nie mam żadnego jedzenia a pieniędzy nie chcę rzucać.

 

All about temples. Samo miasteczko jest takie sobie. Dość turystyczne miejsce jak na Myanmar. Natomiast jeśli porówna się je do turystycznych miejsc w innych krajach to jest w ogóle nie turystyczne. Na przestrzeni kilku kilometrów rozsiane są dziesiątki świątyń. Duże i małe. Na niektóre z nich można wejść i podziwiać okolice z góry. Wypożyczam rower i przez trzy dni objeżdżam okolice. Na początku myślę o Bagan trochę z niechęcią wciąż mając mocno wyryte w pamięci wrażenia z kambodżańskiego Siem Reap. Ale tu jest zupełnie inaczej. Większość odwiedzających świątynie to miejscowi. Widać trochę cudzoziemców, ale to tylko mały procent ogółu. Poza kilkoma większymi świątyniami, większość jest pusta i można w spokoju je podziwiać. Miejscowi są bardzo mili i mimo że przy dużych i popularnych świątyniach są stoiska z pamiątkami nikt tu nie jest natrętny. W jednej ze świątyń spotykam czworo anglojęzycznych turystów. Gadają głośno nie zwracając uwagi na modlącą się dziewczynę, potem robią sobie żarty z posągów Buddy. Nie odzywam się, a potem to sobie wyrzucam.

Jednego ranka wstaję bardzo wcześnie i z koleżanką jedziemy oglądać wschód słońca. Na dwie świątynie stojące blisko siebie można się wdrapać. Ta, na którą my wchodzimy powinna być raczej z tego wyłączona, bo widać, że jej stanowi to raczej nie służy.

Na naszej świątyni siedzi około 20 – 25 osób. Część osób przyjeżdża taksówkami 🙂 Jeden z kierowców obchodzi świątynię dookoła i krzyczy, że Ci co nie zdjęli butów mają zdjąć, albo sobie iść. Jakaś kobieta siedząca niedaleko robi głupie miny, ale w końcu zdejmuje buty. Po chwili przychodzi turysta w longi (rodzaj długiej ”spódnicy” noszonej przez kobiety i mężczyzn), które sobie zawinął w rodzaj wielkiej pieluchy, ledwo zakrywającej pośladki. Kilka dziewczyn ma super krótkie spodenki. Parę osób zaczyna palić papierosy. Wschód słońca jest piękny. W oddali widać wzbijające się w powietrze balony (później ktoś mówi, że na lot balonem trzeba się zapisać z kilkumiesięcznym wyprzedzeniem). Światło jest świetne do zdjęć. Siedzimy długo zapatrzone. Gdy powoli schodzimy ze świątyni widzę dwóch chłopaków, którzy zabierają się za otwieranie piwa. Tym razem odzywam się i mówię, że to jest przecież świątynia. Jeden uśmiecha się i chowa piwo, drugi, który wcześniej prawie pokazywał gołą dupę siedzi z zaciętą miną a potem obchodzi świątynię dokoła i tracę go z oczy. Jestem zdegustowana. Tylko około 25 osób i tyle zachować pokazujących brak szacunku dla lokalnej kultury i religii. Zastanawiam się po co ci ludzie tam przyjeżdżają. Przez pryzmat tego, jak ja zachowam się dziś, miejscowi spojrzą na Ciebie jutro. Warto o tym pamiętać.

 

 

Yangon (Rangoon) do 2006 roku było stolicą Myanmar. Wtedy to została ona przeniesiona do nowo wybudowanego wielkiego miasta – Naypyidaw, które dziś jest siedzibą wielu instytucji i parlamentu, ale jest zaskakująco puste (jak donoszą ci, którzy tam byli).

Yangon to największe miasto w Birmie. Mieszka tu 6 milionów osób. Mało turystyczne, pełne pięknych starych kamienic, położone nad rzeką.

Piękna, wielka złota Pagoda Shwedagon jest symbolem miasta. Składa się z większej ilości złota niż cała rezerwa złota USA. Mam okazję podziwiać ją wieczorem, podświetloną i pełną ludzi. Trochę szokujące ale przy wejściu jest informacja że na terenie świątyni jest darmowe wifi a blisko głównej pagody, która w Birmie nazywa się paya, jest bankomat.

Rano po ulicy przy hostelu idzie pochód zakonnic. Te starsze są opiekunkami małych dziewczynek, które wstępują do zakonu na jakiś czas. Jeśli im się spodoba, mogą zostać na stałe. Wszystkie mają wygolone głowy (tak samo jak zakonnicy). Ludzie dają im jedzenie i pieniądze do misek, które każda zakonnica niesie przed sobą.

 

Spaceruję po mieście, podziwiam piękne, stare kamienice. Siedzę w parku na trawie. Niedaleko siada mała dziewczynka i płacze. Zagaduję kobietę, która niedaleko siedzi ze swoją rodziną. Ona nie mówi po angielsku, ale zaczyna rozmawiać z dziewczynką. Dziewczynka wygląda dość biednie, ale jest czysto ubrana. W ręce ma jakieś pieniądze, co wskazywałoby na to, że żebrze, choć nie widziałam, żeby kogokolwiek prosiła o wsparcie. Potem dziewczynka idzie w inną część parku, ale wygląda na tak samo zagubioną. Nie jestem sobie w stanie wyobrazić siebie w takiej sytuacji. Takie doświadczenia dobitnie uświadamiają mi, jakie miałam szczęście, że urodziłam się w normalnej rodzinie, że rodzina się mną zawsze opiekowała i że najwyraźniej nie jest to norma dla wielu innych ludzi. Tych, którzy produkują dzieci, a potem nie mają im czym karmić, wysyłają je na żebry, ale produkują więcej dzieci powinno się przymusowo sterylizować. Wiem, że to oprócz biedy i bezmyślności jest to wynik braku edukacji. Ale takie rzeczy dzieją się też w ”cywilizowanym świecie”. Kto nie czytał historii matek, którym sąd odebrał już kilkoro dzieci, a one rodzą nowe. O ojcach nie wspominam bo to zwykle nn w takich przypadkach, albo degenerat podobnego rodzaju jak i matka.

 

 

 

 

 

W Moulmain zatrzymuję się w guesthouse nad rzeką. Wieczorami wzdłuż rzeki jest jedzeniowy market i tam jem obiady. Spędzam czas w miłym towarzystwie oglądając świątynie na wzgórzach, stare kościoły, buszując po bazarze i wyszukując owoce, których do tej pory nie jadłam. Po raz pierwszy jem duriana. Król owoców według Azjatów. Zapach jakby coś zepsuło się w lodówce. Podchodziłam do tego z dużą rezerwą, ale bardzo chciała spróbować. Durian, ze względu na zapach nie może być przewożony w samolotach, metrze etc. Smak, jak cebulowy syrop robiony przez Mamę. Trochę dziwna konsystencja, bo był bardzo miękki i włóknisty. Na pewno spróbuję jeszcze raz, by mieć porównanie. Z kolegami rozkroiliśmy do przed guesthouse ale zapach rozszedł się po całym parterze.

 

 

 

 

Do Ye jedziemy autobusem. Siedzimy w ostatnim rzędzie, a ja położyłam swój plecak między siedzeniami. Eduardo przerzuca mój plecak jeszcze bardziej na tył autobusu, bo zestroił się w śnieżno białą koszulkę i boi się, że się pobrudzi od mojego plecaka. Rzeczywiście, plecak nie jest super czysty, ale czego innego można by się spodziewać po tylu miesiącach podróży. Autobus rusza i przy hamowaniu mój plecak spada na niego. Ja siedzę od okna i nie za bardzo mam jak się ruszyć, żeby ulokować inaczej ten plecak. On go wrzuca wyżej, a po jakimś czasie plecak znów na niego spada. Uśmiecham się skrycie, bo Eduardo coraz bardziej sapie ze złości. Plecak spada na niego kilkukrotnie aż w końcu wrzuca go odpowiednio daleko. Wtedy spada na niego czyjaś walizka, a potem siedzenie od jakiegoś krzesła. Sapanie się wzmacnia. Po kilku godzinach i krótkich postojach autobus znów się zatrzymuje. Pytam kierowcy czy to Ye, a on mówi, że to postój na toaletę. Po pół godzinie ruszamy i po 50 metrach autobus się zatrzymuje, a kierowca mówi, że to Ye i czemu nie wysiedliśmy. Dwóch młodych chłopaczków, kierowców moto taxi rzuca się do nas entuzjastycznie i pyta gdzie się zatrzymamy. Nie mają nic złego na myśli, słyszę jak umawiają się między sobą co mają mówić po angielsku. Eduardo siada z obrażoną miną i ich odpędza. Ja dogaduję się z kierowcami i zawożą nas do guesthouse. Na szczęście są dwa wolne pokoje. Eduardo dopytuje czy w miasteczku jest miejsce z zachodnią kuchnią (????) a na odpowiedź właściciela, że z zagranicznych kuchni jest tylko chińska pyta czy dostanie danie z kota. Nie wiem czy to kolejny nieśmieszny żart, czy stara się być złośliwy, bo zwykle dopadam miejscowe koty i głaszcze. Na obiad jedziemy z właścicielem guesthouse i Brytyjczykiem, który też się tam zatrzymał. Eduardo nie odzywa się ani słowem do chłopaka i w połowie obiadu przesiada do innego stolika. Później ja i ten chłopak idziemy na piwo i oglądamy też świątynie pięknie podświetlone wieczorem. Śpię do 9 rano, biorę prysznic, a potem właścicielka puka do mojego pokoju i mówi, że mój znajomy czeka już na mnie bardzo długo. Schodzę do recepcji i Eduardo siedzi wkurzony, że ile na mnie można czekać. Nic nie ustalaliśmy, ani co do dalszej podróży ani w szczególności godzin. On niemiło zaskoczony mówi, że jedzie. Żegnam się z nim chłodno, bo miałam go już naprawdę dość i cieszę, że pozbędę się tego dziada. Właściciele są bardzo mili i pozwalają mi trzymać pokój dłużej niż do godziny wymeldowania. Idę obejrzeć miasto. Przy stoisku z napojami spotykam dwie Birmanki które od 25 lat mieszkają w Kanadzie i dopiero dwa lata temu mogły odwiedzić rodzinę po raz pierwszy od wyjazdu. Rozmawiam przez chwilę, one odjeżdżają i dopiero się orientuję, że zapłaciły za mój sok z trzciny cukrowej. Potem spaceruję nad jeziorem. Nadjeżdża właściciel guesthouse w drodze na spotkanie z kolega i podwozi mnie kawałek. Oglądam buddyjska świątynię umiejscowioną na jeziorze. Potem w restauracji spotykam właściciela. On i jego kolega bardzo dobrze mówią po angielsku, co sprzyja miłej rozmowie. Na koniec drugi pan płaci za moje śniadanie i herbatę i stanowczo odmawia przyjęcia ode mnie pieniędzy. Z jednej strony strasznie to miłe, z drugiej głupio mi w ten sposób korzystać z gościnności i hojności innych. Potem spaceruję po mieście, gdzie jest sporo pięknych starych, drewnianych domów. Idę na targ nad rzeką. Na koniec właściciel guesthouse odwozi mnie na autobus to Moulmain.